Hisse Senedi işlemleri ve Yurtdışı borsa gelirleri beyan durumu
Son dönemlerde, mali müşavirlerin danışmanlığında, tam mükellef gerçek kişilerin yurtdışı borsa işlemlerine yönelik ilgisi artmış durumda. Özellikle ABD merkezli borsalar olan NASDAQ ve New York Stock Exchange (NYSE) başta olmak üzere, yurtdışındaki borsalarda hisse senedi alım-satım işlemleri yapılabilmekte. Bu işlemler sonucunda elde edilen değer artış kazancı ve dağıtılan temettüler, Gelir Vergisi Kanunu'na (GVK) göre gelir olarak kabul edilmekte ve mali müşavirler bu konuda yönlendirici bilgiler sunmaktadır. Ayrıca, bazı yatırım platformlarında yabancı para birimleri üzerinden elde edilen faiz gelirleri gibi kazançlar da bulunmakta. Bu kazançlar, belirli koşullar sağlandığında, direkt olarak beyan edilmesi gereken gelirler arasında yer alır.
Buna karşın, Borsa İstanbul üzerinden gerçekleştirilen işlemler, GVK'nın Geçici 67. maddesi altında kesintiye uğramakta ve bu sayede doğrudan vergilendirilmekte, dolayısıyla ayrıca beyan edilmesine gerek kalmamaktadır.
Mali müşavirler açısından bakıldığında, tam mükellef gerçek kişilerin yurtdışı borsalardaki hisse senedi işlemlerinden sağladıkları kazançlar, GVK gereğince değer artış kazancı olarak sınıflandırılmakta ve bu kazançlar, özel bir istisnaya tabi olmaksızın beyan edilmelidir. Aynı şekilde, hisse senetleri nedeniyle elde edilen temettü gelirleri ve yabancı para birimleri üzerinden elde edilen faiz gelirleri de menkul sermaye iradı olarak kabul edilmekte ve GVK'nın 86/1-d maddesi uyarınca, 2023 yılı için 8.400 TL'yi aşması durumunda beyan edilmesi gerekmektedir.
Mali müşavirler, yatırımcılara yurtdışı borsa işlemleri konusunda rehberlik ederken, bu tür gelirlerin doğru bir şekilde beyan edilmesi ve vergilendirilmesi konusunda kritik bir role sahiptir. Yatırımcılar ve mali müşavirlerin bu konudaki güncel mevzuata hakim olmaları ve uygun danışmanlık hizmetleri sunmaları, hem vergisel yükümlülüklerin yerine getirilmesi hem de potansiyel yasal risklerin önlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
Menkul Sermaye iradı
Mali müşavirlerin rehberliğinde, tam mükellef gerçek kişiler yurtdışı borsalardan edindikleri hisse senetleri üzerinden alınan temettüler ve yabancı paralar üzerinden kazanılan faizler sayesinde menkul sermaye iradı elde edebilirler. Gelir Vergisi Kanunu'nda (GVK) menkul sermaye iradıyla ilgili düzenlemeler detaylı bir şekilde yer almakta. Bu kapsamda, ticari, zirai veya mesleki faaliyetlerin dışında elde edilen kar payları, faizler, kiralar ve benzeri gelirler menkul sermaye iradı olarak tanımlanır.
GVK'nın 75. Maddesi
Hisse senetlerinden alınan kar payları ve banka mevduatlarından elde edilen faizler gibi çeşitli gelir türleri menkul sermaye iradı sayılır. Bu iratlar arasında, yatırım fonlarından elde edilen kar payları ve finansman fonlarından alınan faizler veya kar payları da bulunmaktadır.
Özellikle mali müşavirler, yabancı para birimlerinden elde edilen faiz ve temettü gelirlerinin Türk Lirası'na çevrilirken uygulanacak kur oranlarına dair GVK hükümlerini yakından takip etmelidir. Bu çevrimler, elde edilen gelirin doğru bir şekilde hesaplanması ve beyan edilmesi için kritik öneme sahiptir.
Mali müşavirler, müşterilerine yurtdışı menkul kıymet yatırımları konusunda danışmanlık yaparken, bu tür gelirlerin vergilendirilmesi ve beyanı konusunda güncel bilgilere sahip olmalı ve bu bilgileri müşterileriyle paylaşmalıdır. Bu, yatırımcıların hem vergisel avantajlardan faydalanmalarını hem de olası yasal sıkıntılardan kaçınmalarını sağlar.
Gelir Vergisi Kanunu'nun (GVK) 79. maddesi
Mali müşavirler, müşterilerine yurtdışından elde edilen menkul sermaye iratlarının doğru bir şekilde hesaplanması ve beyan edilmesi konusunda hayati bir rehberlik sağlar. Gelir Vergisi Kanunu'nun (GVK) 79. maddesi, yabancı para cinsinden elde edilen menkul sermaye iratlarının Türk Lirası'na çevrilmesi için net kurallar koymaktadır. Bu hükümlere göre, temettü gelirleri veya faiz (nema) gelirleri gibi menkul sermaye iratları, yabancı para birimiyle tahsil edildiğinde veya muhasebe kayıtlarına yabancı para birimi olarak işlendiğinde, elde edildiği ya da kaydedildiği günün borsa rayici üzerinden, borsada bir rayici bulunmuyorsa Maliye Bakanlığı'nın belirlediği kur üzerinden Türk Lirası'na dönüştürülmelidir.
Bu dönüşüm, mali müşavirlerin dikkate alması gereken önemli bir süreçtir, çünkü 2023 yılında elde edilen temettü ve faiz gelirlerinin toplamı 8.400 TL'yi aşarsa, bu gelirlerin Menkul Sermaye İradı olarak beyan edilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Mali müşavirler, bu konuda yatırımcılara detaylı bilgi sunarak, gelirlerin doğru bir şekilde hesaplanmasını ve beyan edilmesini sağlamak için kritik bir role sahiptir.
Mali müşavirlik, müşterilerin vergisel yükümlülüklerini yerine getirirken karşılaşabilecekleri karmaşıklıkları anlamalarına ve yönetmelerine yardımcı olur. Yabancı para cinsinden menkul sermaye iratlarının dönüşümü, vergisel hesaplamalarda önemli bir faktördür ve doğru bir şekilde ele alınması gerekmektedir. Bu süreçte mali müşavirlerin uzmanlığı, yatırımcıların hem mevzuata uyumunu sağlamalarında hem de olası vergi yüklerini optimize etmelerinde önem taşır.
Değer Artış Kazancı
Yatırımcıların ve mali müşavirlerin dikkatine! Tam mükellef gerçek kişiler tarafından yurtdışı borsalardan edinilen hisse senetlerinin satışı sonucu elde edilen kazançlar, Gelir Vergisi Kanunu'nun (GVK) Mükerrer 80. maddesi uyarınca gelir vergisi kapsamındadır. Bu maddede belirtilen hükümler, hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan gelirlerin vergilendirilmesi için temel teşkil etmektedir.
Mali müşavirler, bu konuda yatırımcılara yol gösterici olup, hisse senedi satışlarından doğan değer artış kazançlarının doğru bir şekilde hesaplanması ve beyan edilmesinde kritik bir role sahiptir. Gelirin doğru hesaplanması ve vergisel yükümlülüklerin yerine getirilmesi, yatırımcıların hukuki sorumluluklarını azaltırken, mali müşavirlerin uzman rehberliği bu süreci kolaylaştırır.
Değer artış kazancının hesaplanması, yatırımın yapıldığı andaki alım fiyatı ile satış anındaki satış fiyatı arasındaki farkın belirlenmesini içerir. Mali müşavirler, bu hesaplamaları yaparken yatırımcıların vergi mükellefiyetlerini en aza indirecek yasal yolları ve stratejileri önermektedir.
Bu bağlamda, mali müşavirlerin danışmanlığı, yatırımcıların GVK'nın ilgili maddelerine uygun şekilde hareket etmelerini sağlayarak, olası vergi cezalarından kaçınmalarına yardımcı olur. Yatırımcılar için değer artış kazancı, yatırım stratejilerinin bir parçası olarak görülürken, mali müşavirlerin rehberliği bu süreci daha verimli ve sorunsuz hale getirir.
Gün içinde Alım-Satım
Aynı gün içerisinde yapılan birden fazla alım işlemine bir örnek vermek gerekirse, diyelim ki 15.05.2023 tarihinde, sabah saatlerinde bir hisse senedi için her biri 7 dolar olmak üzere 150 lot alım yaptınız ve öğleden sonra, aynı hisse senedinden her biri 8 dolar fiyatla 150 lot daha satın aldınız. Bu iki işlemin toplam maliyet bedelini hesaplamak için Ağırlıklı Ortalama Fiyat Yöntemi kullanılacaktır.
İlk alım için maliyet:
• 150 lot x 7 dolar = 1.050 USD
İkinci alım için maliyet:
• 150 lot x 8 dolar = 1.200 USD
Toplam maliyet 2.250 USD olur. Bu durumda, toplam alınan hisse senedi miktarı 300 lot olduğuna göre:
Hisse Başı Ağırlıklı Ortalama Fiyat = Toplam Maliyet / Toplam Lot Miktarı
Ağırlıklı Ortalama Fiyat hesaplaması:
• 2.250 USD / 300 lot = 7,5 USD
Bu hesaplama ile, aynı gün içinde farklı fiyatlardan yapılan alımların birleştirilmiş maliyeti olan hisse başı 7,5 USD ağırlıklı ortalama fiyat ortaya çıkmaktadır.
Farklı tarihlerde Alım- Satım
Diyelim ki, NASDAQ borsasında bir hisse senedi için 10.04.2023 tarihinde her biri 8 dolar fiyatla 800 lot alım yaptığınızı düşünelim. Daha sonra, 15.06.2023 tarihinde aynı hisse senedinden her biri 9 dolar fiyatla 700 lot daha alım gerçekleştirdiniz. Elinizdeki toplam 1.500 lot hisse senedinin 1.200 lotunu 05.08.2023 tarihinde her biri 12 dolar fiyatla satışa çıkardınız.
Bu durumda, kazancınızı hesaplarken, FİFO (İlk Giren İlk Çıkar) kuralı uygulanır. Buna göre, ilk alım yaptığınız 800 lotun maliyeti ve sonraki alımınızdan kalan 400 lot için ödediğiniz maliyeti, elde ettiğiniz satış gelirinden çıkararak kazancınızı hesaplarsınız.
Alış Bedeli hesaplaması aşağıdaki gibidir:
• İlk Alım Maliyeti: 800 lot x 8 dolar = 6.400 USD
• İkinci Alım Maliyeti için kullanılan 400 lot: 400 lot x 9 dolar = 3.600 USD
• Toplam Alım Maliyeti: 6.400 USD + 3.600 USD = 10.000 USD
Satış Bedeli ise:
• Satış Geliri: 1.200 lot x 12 dolar = 14.400 USD
Bu işlemlerin neticesinde, elde edilen kazanç:
• Kazanç: Satış Geliri - Toplam Alım Maliyeti = 14.400 USD - 10.000 USD = 4.400 USD
Not: örnekte dolar olduğu için döviz kurlarının Türk Lirasına çevrilmesi ve kur farkı hesaplanması da gerekmektedir.
Finansal piyasalarda elde edilen kazançların vergilendirilmesi süreci, mali müşavirlerin rehberliğinde titizlikle yürütülmesi gereken bir işlemdir. 2023 takvim yılı itibarıyla, 8.400 TL'yi aşan menkul sermaye iratlarının ve değer artış kazançlarının Gelir Vergisi Kanunu'nun (GVK) ilgili hükümleri çerçevesinde beyan edilmesi zorunludur. Menkul sermaye iratlarından elde edilen gelirler, belirli bir istisna veya tevkifat kapsamına girmezse, yıllık gelir vergisi beyannamesine dahil edilmelidir.
Öte yandan, değer artışı kazançlarının safi miktarları da, herhangi bir istisna uygulanmaksızın vergi beyannamesine eklenmelidir. GVK'nın 86. maddesi, belirli gelir türlerinin beyan edilmesi gerektiğini açıkça belirtirken, 8.400 TL altındaki menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının bu kapsam dışında tutulduğunu ifade eder.
Mali müşavirler, yatırımcılara işlemleri sonucunda oluşan zararların nasıl ele alınacağı konusunda da önemli tavsiyelerde bulunur. GVK'nın 88. maddesi, bazı zararların diğer kazanç ve iratlara mahsup edilebileceğini belirtirken, sermayede meydana gelen eksilmelerin genellikle zarar olarak kabul edilmediğini vurgular.
Yatırım faaliyetleri sonucunda oluşan zararlar, bazı durumlarda diğer gelir unsurlarıyla mahsup edilebilir. Özellikle, aynı takvim yılı içerisinde birden fazla alım-satım işlemi gerçekleştirildiğinde ve bu işlemlerden bazıları zararla sonuçlandığında, mali müşavirlerin danışmanlığı altında, elde edilen zararın, diğer kazançlarla mahsup edilmesi mümkün olabilir.
Dikkat: Bu yazı yalnızca genel bilgilendirme amacı taşımaktadır ve profesyonel hizmet veya tavsiye sunmayı hedeflememektedir. Kişisel veya şirket kararları almadan önce mutlaka mali müşavirliğimize ya da 3568 sayılı kanun ile mesleki yeterlilik belgesine sahip bir uzmana danışmanız önemlidir. SMMM Mehmet Pektaş, bu yazının kullanılmasından kaynaklanabilecek zararlardan sorumlu değildir. Bu İnternet Sitesi içeriği, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Mehmet Pektaş'a aittir ve kaynak gösterilmeden kullanılamaz.
Yorum Yap